یکی از مهمترین آسیب های جدی به امنیت روانی کارمندان، آنجایی بروز پیدا می کند که آنها توانایی یا زور درست کردن شرایط آزار دهنده اطراف خود را ندارند و با تحمل شرایط به جای تغییر آن به امنیت روانی یا نهایتا سلامتی خود آسیب می زنند. شرایط آزاردهنده در محیط کار از جمله آسیب های چشمگیری است که ربطی به مکان، میزان درآمد یا حتی نوع کار ندارد و تفاوت در روندها و درک افراد گاهی منجر به بروز آزار می شود. در ادامه با ایجاد پرسش هایی به سراغ پاسخ روانشناسان و روان درمانگران در این حیطه رفته ایم.
امنیت روانی چیست؟
«امنیت روانشناختی» یا «امنیت روانی» یک مفهوم مهم و کاربردی در روانشناسی سازمانی و صنعتی است. این مفهوم درواقع محیط کاری را توصیف می کند که در آن افراد می توانند بدون اینکه احساس کنند ممکن است مورد انتقاد، نادیده گرفته شدن یا تنبیه قرار گیرند، بتوانند صادقانه سوال بپرسند، نگرانی هایشان را به اشتراک بگذارند یا اشتباهات خود را بپذیرند. امنیت روانی کارمندان با عملکرد آنها و حس رفاه نسبت مستقیم دارد و با افزایش اولی، دومی نیز افزایش مییابد.
آیا می توانم محیط کارم را تغییر دهم؟
«محیط کار، من را آزار می‌دهد. نمی توانم درست تمرکز یا کار کنم. دوست ندارم محیط کارم را ترک کنم. چگونه می‌توانم آن را تغییر دهم؟»
برای پاسخ به این سوال اول از همه باید بدانیم محیط کار آزاردهنده دقیقا چیست و چه ویژگی هایی دارد و چرا به آن صفت «آزاردهنده» اطلاق می شود. پیش از تعریف محیط کار آزاردهنده باید ابتدا با خودمان صادق باشیم و ببینیم سهم خودمان در این محیط چقدر است و اگر محیط واقعا خارج از کنترل ما بود می توان با کمک یک مشاوره یا تصمیمات جدی تر درباره آن فکری اساسی کرد.
محل کار آزاردهنده چگونه است؟
اصطلاح «محل کار آزار دهنده» را می توان برای توصیف آن دسته از محل های کاری استفاده کرد که در آن فضا و جو منفی به آرامش روانی کارکنان آسیب می رساند و باعث ایجاد کشمکش بین همکاران یا کاهش بهره وری می شود.
یک فضای کاری آزاردهنده چنین ویژگی های دارد:
- توهین کلامی
اغلب از زبان توهین آمیز استفاده می شود. کارمندان توسط مدیر یا مافوق خود تحقیر یا تهدید می شوند. اختلاف نظر یا تحمل نمی‌شود یا سرکوب می شود و فضای تخریب اعضا باز است.
- ارتباطات ضعیف
عدم حس راحتی، نداشتن اعتماد به مافوق یا ترس از او از دیگر شاخصه های یک محیط آزار دهنده است. ارتباطات ضعیف با مدیر یا مافوق، مشورت، اعلام مشکلات یا حتی دادن خبرهای بد را سخت می کند و نتیجه آن می شود ناتوانی در تصمیم گیری به موقع و پرداخت بهای سنگین تر.
- حجم کاری نامتعادل
بعضی از کارمندان در طول روز کار زیادی ندارند تا انجام دهند اما بعضی دیگر باید ساعات زیادی را خارج از وقت کاری خود نیز کار کنند تا بتوانند مسئولیتی که به آنها سپرده شده را به انجام برسانند. این وضعیت باعث ایجاد نارضایتی در بین همکاران و عامل مهمی در ترک کار تعداد بسیاری از کارمندان است.
- خلق و خوی ضعیف
این انتظار که همه همیشه شاد یا با انگیزه باشند انتظاری غیر واقعی است اما اگر اکثر کارمندان بیشتر اوقات خلق و خوی شاداب، پر انرژی یا خوبی ندارند، بسیار کم با هم صحبت می کنند یا به ندرت می خندند و اینطور به نظر می رسد که به کاری که انجام می دهند اهمیتی نمی دهد، درواقع این وضعیت اسفناک و خطرناک است.
عکس چهار
چگونه می توانم در محل کارم امنیت روانی بیشتری ایجاد کنم؟
- اهمیت به سلامت روان و تندرستی یکی از مهمترین نکاتی است که در مباحث خودمراقبتی کارمندان مطرح می شود. این خودمراقبتی از مراقبت برای خواب کافی تا مراجعه به درمانگر برای گفتگو درباره احساس هایی نظیر اضطراب و غم را شامل می شود. گاهی احساس آزار نسبت به محیطی، به عدم درک و تحمل خودمان باز می گردد، یک مشاور خوب شما را در تشخیص این مسئله یاری می کند.
- مرحله بعد درمیان گذاشتن مسئله است. بهتر است موضوع آزاردهنده در محیط کار را با یک سرپرست یا یک همکار مورد اعتماد درمیان بگذارید. ممکن است با مشورت و کمک طرف مقابل بتوانید اقداماتی موثر برای کاهش آزارها انجام دهید. همچنین گزارش سوء استفاده های کلامی و آزار و اذیت آشکار به بخش منابع انسانی یک سازمان به شخص آزار دهنده این هشدار را می‌دهد که توسط ناظری جدی تر مورد نظارت است تا کنترل شده تر رفتار کند.
- اگر درنهایت راهکارهای بالا جوابگو نبودند کنترل کردن و محدود کردن فضا می‌تواند کمک شایانی کند. تعیین کردن مرزهای محکم و جدی کارآمد است مثلا هر روز بلافاصه بعد از اتمام کار از محیط خارج شوید یا در ساعات غیر کاری مسائل کاری را کنار بگذارید تا موضوعات آزار دهنده آن وارد محیط خانواده نشود.
- خواب کافی، داشتن یک رژیم غذایی سالم و صرف زمان کافی برای ورزش، همگی می توانند خلق و خوی شما را بهبود بخشند و شما را در برابر استرس های روزانه محیط کاری مقاوم تر کنند. در نهایت صحبت کردن با یک درمانگر در مورد احساس های ناخوشانید یا دیگر کشمکش‌های رایج در محل کار، می‌تواند به شما کمک کند تا استراتژی‌هایی را متناسب با شخصیت خودتان، برای تبدیل کردن یک محیط کار آزاردهنده به یک فضای بهتر به کار ببرید.
منابع انسانی
