یوسف قلاتی: امروزه تکافل به عنوان یکی از الگوهای پرکاربرد و عادلانه در پوشش ریسک و بیمه، مورد توجه اندیشمندان حوزه مالیه اسلامی و نیز فعالان بازارهای مالی – به خصوص بازار محصولات بیمه‌ای – در کشورهای مختلف جهان است.
«تکافل» یک نظام بیمه مبتنی بر مفهوم تعاون است و در عمل به عنوان روشی مبتنی بر ضمانت مشترک اعضای یک گروه در برابر ضرر و زیان‌های احتمالی وارد بر هر یک از آنها مطرح می‌شود. ماهیت کسب‌وکار بیمه‌های متعارف مبتنی بر انگیزه‌ی کسب سود است و به سهامداران و مالکان این شرکت‌ها کمک می‌کند تا بازده خود را به حداکثر برسانند؛ اما تکافل مبتنی بر انگیزه‌ی حمایت و تأمین رفاه اجتماعی تکافل‌شونده و خانواده اوست.
در تکافل خانواده، به جای بیمه‌گر مرسوم در بیمه‌نامه‌های متعارف زندگی، متصدی تکافل وجود دارد که مدیریت صندوق‌های مختلف بیمه‌نامه تکافل را به عهده خواهد داشت. در بیمه‌نامه تکافل برعکس بیمه‌نامه‌های متعارف زندگی، ریسک از مشترک تکافل به متصدی تکافل منتقل نمی‌شود بلکه ریسک بین شرکت‌کنندگان تقسیم می‌شود.
ضمناً تمام سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در بیمه‌نامه‌های تکافل باید به نوعی باشد که شائبه غیر حلال بودن به سود حاصله از سرمایه‌گذاری وارد نباشد.
مخالفان بیمه‌نامه‌های متعارف زندگی، اعتقاد دارند که بیمه‌نامه‌های متعارف، مشتمل بر چند غرر (غرر در لغت به معنای در معرض هلاکت افتادن است – لغتنامه دهخدا) است، از جمله مطمئن نبودن از نتیجه و معاوضه ریسک. منظور از معامله غرری معامله‌ای است که توأم با خطر بوده و متعاملین در زمان انجام آن، توان تشخیص سودمند یا زیانبار بودن معامله را ندارند.
آنها همچنین به قماری بودن بیمه اشاره کرده‌اند، چرا که در صورت بروز خطر، بیمه‌گر زیان می‌کند و اگر خطر پیش نیاید، بیمه‌گذار حق بیمه‌ای را که پرداخت کرده، از دست می‌دهد.
همچنین در برخی از فعالیت‌های بیمه‌ای متعارف همچون بیمه عمر، ربا مشهود است و بسیاری از افراد به همین دلیل از خرید بیمه‌نامه عمر استنکاف می‌ورزند.
در طرح تکافل خانواده، برای رفع نگرانی در مورد شائبه ربوی بودن معامله، کلیه نرخ بهره‌ها، در همه نوع محاسبه حق بیمه یا اندوخته، صفر در نظر گرفته خواهد شد.
در ادامه توضيحات دياگرام مدل اجرايي بيمه نامه تکافل خانواده و انواع عمليات مالي آن که در بالا آمده است مشاهده ميگردد:
- عملیات واریز مبلغ پرداختی توسط متکافلین به صندوق متکافلین
- (1/2) – عملیات برداشت حق‌الوکاله مترتب بر واریز بخش حق بیمه پس‌اندازی از صندوق متکافلین
- (2/2) – عملیات برداشت حق‌الوکاله مترتب بر حق اشتراک ریسک پوشش‌ها از صندوق متکافلین
- (2/3) – عملیات برداشت حق‌الوکاله مترتب بر واریز متفرقه اندوخته از صندوق متکافلین
- عملیات سرمایه‌گذاری از محل صندوق متکافلین
- عملیات ری تکافل از محل صندوق متکافلین
- عملیات واریز سود حاصل از سرمایه‌گذاری صندوق متکافلین
- عملیات برداشت حق اشتراک پوشش‌های ریسک از محل اندوخته بیمه‌نامه
- عملیات محاسبه و پرداخت کارمزد نمایندگان
- عملیات سرمایه‌گذاری از محل صندوق ریسک
- عملیات واریز سود حاصله سرمایه‌گذاری از محل صندوق ریسک
- عملیات پرداخت هزینه‌های عملیات بیمه‌گری از محل صندوق ریسک
- عملیات ری تکافل از محل صندوق ریسک
- عملیات تقسیم مبلغ مازاد صندوق ریسک
- عملیات جبران کسری صندوق ریسک
- عملیات پرداخت اندوخته به متکافلین
- عملیات واریز هبه غیر معوض به صندوق هبه غیر معوض
