به مناسبت زادروز مریم میرزاخانی و روز جهانی زن در ریاضیات
آیا می‌دانستید اولین برنامه‌نویس کامیپوتر یک زن بود؟
بله، درست خواندید؛ «آدا لاولیس» (Ada Lovelace) ریاضی‌دانی در دوره ویکتوریایی (بله، همین‌قدر قدیمی) است که از او به عنوان اولین برنامه‌نویس کامپیوتری نام برده می‌شود. به گفته خودش:
«مغز من چیزی فراتر از فانی بودن است و زمان این موضوع را اثبات خواهد کرد»
این داستان در مورد بسیاری از زنانی که در تاریخ غنی برنامه‌نویسی کامپیوتر نقش داشته‌اند و امروز در دنیای مدرن فراموش شده‌اند صادق است. امروز به بهانه زادروز مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان ایرانی، و روز جهانی زن در ریاضیات بر آن شدیم تا تعدادی از زنان شگفت‌انگیز را که سهم قابل توجهی در علم برنامه‌نویسی کامپیوتر داشته‌اند و به تغییر روند جهان کمک کرده‌اند معرفی کنیم.
آدا لاولیس (Ada Lovelace) – اولین زن برنامه‌نویس جهان
«آدا لاولیس» در سال ۱۸۱۵، نزدیک به ۱۰۰ سال پیش از ساخته شدن اولین نمونه کامپیوتر مدرن، در لندن به دنیا آمد و تا امروز به عنوان یکی از پیشگامان برنامه‌نویسی شناخته می‌شود.
شهرت «آدا» را می‌توان به کار او در تفسیر موتور تحلیلی «چارلز ببیج» (Charles Babbage)، فیلسوف تحلیل‌گر و ریاضی‌دان انگلیسی نسبت داد. در واقع او اولین کسی بود که متوجه شد می‌توان از این موتور برای محاسبات پیچیده و عظیم استفاده کرد و الگوریتمی برای محاسبه اعداد برنولی با استفاده از این موتور نوشت. به همین دلیل است که او را به عنوان «اولین برنامه‌نویس کامپیوتر در جهان» می‌شناسند.
حقیقت جالب: زبان برنامه‌نویسی Ada توسط وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا و به عنوان ادای احترام به نام «آدا لاولیس» نامگذاری شده است.
کاتلین بوث (Kathleen Booth) – خالق زبان اسمبلی
«کاتلین بوث» متولد ۱۹22، اولین زبان اسمبلی در جهان را نوشت و این پایان کار او نبود. «بوث» اسمبلر و برنامه‌نویسی خودکار اولین سیستم کامپیوتری را در کالج بیرکبک (Birkbeck) طراحی کرد و به همراه همسرش، «اندرو بوث» (Andrew Booth)، در سال ۱۹۵۳، کتابی در مورد ماشین‌حساب‌های دیجیتال خودکار نوشتند.
در این کتاب، درباره طراحی یک کامپیوتر و هم‌چنین تکنیک‌های مورد استفاده برای برنامه‌نویسی آن صحبت شده است و از هوش مصنوعی به عنوان کاربرد احتمالی ماشین‌های محاسباتی در آینده یاد کردند.
حقیقت جالب: «کاتلین بوث» و همسرش، سه کامپیوتر ARC، SEC و APEXC را طراحی کردند که وظیفه ساخت با «اندرو بوث» و وظیفه برنامه‌نویسی و راه‌اندازی آن‌ها با «کاتلین بوث» بوده است.
مارگارت همیلتون (Margaret Hamilton) – مدیر بخش مهندسی نرم‌افزار دانشگاه MIT
مارگارت همیلتون، متولد ۱۹۳۵، در دانشگاه MIT به عنوان مدیر بخش مهندسی نرم‌افزار فعالیت می‌کرد و مسئول طراحی و اجرای نرم‌افزار رایانه آپولو (Apollo Guide Computer) در برنامه فضایی آپولو (Apollo Space Program) بود. تجربه کاملا جدیدی بود و به گفته «همیلتون»: «وقتی برای اولین بار وارد این ماجرا شدم، هیچ‌کس نمی‌دانست که ما دقیقا در حال انجام چه کاری هستیم. همه‌چیز مثل غرب وحشی بکر و تازه بود، هیچ آموزشی وجود نداشت و هیچ‌کس تا به حال چنین چیزی را آموزش نداده بود.»
مارگارت همیلتون به این پروژه بسنده نکرد؛ او بر اساس تجربیاتش از کدنویسی نرم‌افزار، زبان سیستم‌های جهانی (Universal Systems Language) را ایجاد و شرکتی به نام Hamilton Technologies تأسیس کرد. به پاس دستاوردهای خارق‌العاده‌اش، در سال ۲۰۱۶ نشان افتخار آزادی ریاست جمهوری (بالاترین افتخار غیرنظامی در ایالات متحده آمریکا) توسط «باراک اوباما» به او اعطا شد.
حقیقت جالب: اصطلاح «مهندسی نرم‌افزار» توسط مارگارت همیلتون ابداع شد تا آن را به عنوان یک رشته مهندسی مستقل معرفی کند که در آن زمان وجود نداشت.
گریس هاپر (Grace Hopper) – خالق زبان برنامه‌نویسی کوبول
«گریس هاپر» (۱۹۰۶ تا ۱۹۹۲) دانشمند علوم کامپیوتر و دریاسالار در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بود. او به زبان‌های برنامه‌نویسی مستقل از کامپیوتر اعتقاد داشت و به همین دلیل اولین کامپایلری را ایجاد کرد که اصطلاحات زبان انگلیسی را به کد ماشینی تبدیل می‌کرد و توسط رایانه‌ها قابل درک بود.
«هاپر» گفت: «من کامپایلری داشتم که هیچ‌کس به آن بها نمی‌داد. به من گفتند کامپیوترها فقط می‌توانند محاسبات انجام دهند.» تلاش‌های او زبان برنامه‌نویسی COBOL (Common Business_Oriented Language) یا «زبان مشترک تجارت‌محور» را در سال ۱۹۵۹ ایجاد کرد؛ زبان برنامه‌نویسی که به زبان انگلیسی نزدیک است و هنوز هم از آن استفاده می‌شود.
حقیقت جالب: «گریس هاپر» سخنران تیز‌بین و خوش‌فکری بود که در رویدادهای مختلف مرتبط با کامپیوتر شناخته شده بود و او را با نام «مادربزرگ COBOL» صدا می‌زدند.
جوآن کلارک (Joan Clarke) – رمزگشای انیگما در جنگ جهانی دوم
«جوآن کلارک» (۱۹۱۷ تا ۱۹۹۶)، یک رمزنگار انگلیسی بود که به دلیل نقش پررنگش به عنوان رمزگشا در طول جنگ جهانی دومی به شهرت رسید. او به همراه «آلن تورینگ» و در مخفی‌گاه فوق‌سری Hut 8 کار می‌کردند و تنها زنی بود که روی رمزگشایی پیام‌های انیگمای آلمان فعالیت داشت و به دلیل جنسیتش حقوق کمتری دریافت می‌کرد ولی از نظر موقعیت و سطح با آن‌ها یکسان بود.
«کلارک» در نهایت به عنوان یک زبان‌شناس ارتقا پیدا کرد تا بتواند حقوقش را افزایش دهد، چرا که هیچ سیاستی برای رمزنگاران ارشد زن وجود نداشت. در گزارش‌ها آمده او در پاسخ به هر سوالی که مرتبط با زبان‌شناسی بوده می‌گفت :«درجه: زبان‌شناس، زبان‌های مسلط: هیچ!»
حقیقت جالب: داستان زندگی «آلن تورینگ» در سال ۲۰۱۴ و در فیلم «بازی تقلید» (The Imitation Game) و با هنرمندی «کایرا نایتلی» (Keira Knightley) به تصویر کشیده شده است که نقش «جوآن کلارک» را بازی کرده است.
این زنان خارق‌العاده ثابت کردند شایستگی هیچ مرزی برای جنسیت نمی‌شناسد. این زنان با سخت‌کوشی و اراده توانستند به دنیا نشان دهند زنان می‌توانند در هر زمینه‌ای از جمله برنامه‌نویسی و تولید محصولات نرم‌افزاری تاریخ‌آفرینی کنند و دن
